Υπόγειος - Παραπομπές και Επεξηγήσεις

Από το βιβλίο «ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ» του Ζαν Ρισπέν της Γαλλικής Ακαδημίας * Εκδόσεις «ΑΥΛΟΣ» και από το site «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ».

(1) Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν μόνο δυο ερωτικές περιπέτειες του θεού του σκοταδιού. Η πρώτη ήταν η Μίνθη, Νύμφη του υποχθόνιου κόσμου, που την πόθησε ο Άδης. Η Περσεφόνη, κόρη της θεάς Δήμητρας, που είχε κλέψει από τον Πάνω κόσμο ο Άδης και την είχε κάνει γυναίκα του (αν και τελικά έγινε συμβιβασμός ανάμεσα στον Άδη και τη θεά Αθηνά που αναζητούσε την θυγατέρα της: Η Περσεφόνη μοιραζόταν τον καιρό της μεταξύ της μητέρας της και του συζύγου της, το ένα τρίτο της χρονιάς έμενε «στα τρίσβαθα της γης» και τα δύο άλλα τρίτα τα περνούσε με την Δήμητρα και τους άλλους αθάνατους θεούς) ή κατ' άλλους η μητέρα της Αθηνά, καταδίωξε την άμοιρη κοπέλα και την ποδοπάτησε. Ο Άδης δεν έτρεξε να την σώσει, περιορίστηκε να την μεταμορφώσει σ' ένα φυτό που πρωτοφύτρωσε στο βουνό Μίνθη της Τριφυλίας. Είναι η μέντα, αφιερωμένη από τότε στο θεό του σκοταδιού.

(2) Πρόκειται για μια παραλλαγή του Κέρβερου, του σκύλου (κατ' άλλους τρομερού τέρατος) που φρουρούσε τον Άδη. Κατά τον Ησίοδο, ο Κέρβερος, όπως και ο σκύλος Όρθος και η Λερναία Ύδρα, γεννήθηκε από το ζευγάρωμα δύο τεράτων: Του γίγαντα Τυφωέα και της Έχιδνας, «αθάνατης Νύμφης, απαλλαγμένης παντοτινά από τα γηρατειά». Ο Ησίοδος, ο ποιητής της Θεογονίας, τον λέει «φριχτό, αδηφάγο Κέρβερο, φύλακα της κατοικίας του Άδη, τέρας με πενήντα κεφάλια, με χάλκινη φωνή, πελώριο σώμα κι αδάμαστη δύναμη».

(3) Στον 'Aδη οι ψυχές κατεβαίνουν από τους τρομερούς ποταμούς Αχέροντα και Κωκυτό και από τις λίμνες Αχερουσία και Στύγα. Οι ποταμοί αυτοί βρίσκονται στα σύνορα των δύο κόσμων και περιβάλλονται από ομίχλη. Ο Κωκυτός τοποθετείται στα βουνά της Αρκαδίας και ο Αχέροντας βρίσκεται στη Θεσπρωτία και σχηματίζει, λίγο πριν φτάσει στο Ιόνιο πέλαγος, τη λίμνη Αχερουσία. Στους ποταμούς αυτούς η φαντασία των αρχαίων Ελλήνων έστησε το σκηνικό για το ταξίδι της αναχώρησης για τον κόσμο των νεκρών. Ακοίμητος οδηγός περιμένει στην όχθη ο Χάροντας, τραχύς και σκυθρωπός, για να μεταφέρει με τη βάρκα του, μέσα στην ομίχλη και το βούρκο των ποταμών, τις ψυχές στην αντίπερα όχθη, παίρνοντας ως αμοιβή τον οβολό που οι ζωντανοί έβαζαν στο στόμα των νεκρών για να πληρώσουν τα πορθμεία της μετάβασης στον άλλο κόσμο.

(4) Στον Κάτω Κόσμο οι ψυχές δικάζονται από το μεγάλο κριτή, τον 'Aδη, και τους τρεις δίκαιους μυθικούς ηγεμόνες, τον Μίνωα, τον Ραθάμανθη και τον Αιακό. Ανάλογα λοιπόν με την κρίση του δικαστηρίου, οι δίκαιοι οδηγούνται στα Ηλύσια Πεδία ή στα νησιά των Μακάρων και οι άδικοι στα Τάρταρα, που βρίσκονται στα βάθη της γης και αποτελούν τον τόπο του μαρτυρίου των ενόχων.

(5) Ο 'Αδης έμενε πάντοτε κλεισμένος στον υπόγειο κόσμο του, τον οποίο σκέπαζαν ακίνητα νέφη και αιώνια ομίχλη. Ήταν μια αρκετά μεγάλη έκταση κάτω από τη γη, πέρα από τα σύνορα του ορατού κόσμου και ακόμη πέρα από τον ποταμό Ωκεανό. Υπάρχει βλάστηση στη σκοτεινή τούτη χώρα, αλλά τα φυτά της δεν ανθίζουν και δεν καρποφορούν. Απέραντες εκτάσεις ασφοδέλων (σ.σ. ποώδες -με μαλακό κορμό- φυτό που φυτρώνει σε πετρώδη εδάφη ή σε λιβάδια, σύμβολο πένθους στην αρχαιότητα)τη στολίζουν.

(6) Γρεύζα: αναγραμματισμός του «Ζαγρεύς». Ο Όμηρος χαρακτηρίζει τον Πλούτωνα "πολυώνυμο", μια και απέφευγαν γενικά οι άνθρωποι να αναφέρονται σ' αυτόν με το πραγματικό του όνομα, που ήταν Άδης. Ακόμη και αυτό το όνομα Πλούτωνας (Πλούτων=πλούσιος ή αυτός που προσφέρει πλούτη) χρησιμοποιείται κατ' ευφημισμό, επειδή όλα τα πλούτη προέρχονται από τα βάθη της γης. Άλλο επίσης γνωστό όνομα για το θεό του Κάτω Κόσμου είναι το Ζαγρεύς (που σημαίνει μεγάλος κυνηγός, και το οποίο χρησιμοποιούσαν κυρίως οι ορφικοί, γιατί τον θεωρούσαν μια άλλη υπόσταση του Διόνυσου. Αποκαλούνταν επίσης Πολυδέγμων ή Πολυδέκτης, γιατί δεχόταν στην επικράτειά του όλους τους ανθρώπους που πέθαιναν.

(7) Στον 'Aδη κατοικούσαν και οι Κήρες, μαύρες θεότητες, δαίμονες του θανάτου και κόρες της Νύχτας που συνήθως τριγυρνούν στα πεδία των μαχών και δίνουν το τελειωτικό χτύπημα στους πληγωμένους και ετοιμοθάνατους πολεμιστές.

(8) Ο Πλούτωνας ήταν ένας από τους τρεις γιους του Κρόνου και της Ρέας, μαζί με τον Δία και τον Ποσειδώνα. Όταν ο Δίας, βοηθούμενος απ' τη μητέρα του, κατόρθωσε με πονηριά να ξεγελάσει τον Κρόνο και να επαναφέρει στη ζωή τα δυο του αδέλφια, που είχε καταπιεί ο Κρόνος, άνοιξε μαζί του πόλεμο. Ο Κρόνος είχε συμμάχους και βοηθούς τους Τιτάνες, ενώ ο Δίας τους Κύκλωπες. Οι Κύκλωπες εφοδίασαν τα τρία αδέλφια με ακαταμάχητα όπλα. Στον Δία έδωσαν τον κεραυνό, στον Ποσειδώνα την τρίαινα, ενώ στον Άδη την κυνή (ή κυνέα), η οποία ήταν ένα κράνος (ή σκούφια σύμφωνα με άλλους) που τον έκανε αόρατο και αποτελούσε το σύμβολο της βαθιάς νύχτας.

^