Τί αντίκρισα όταν γύρισα πίσω μου
και κοίταξα τα σημάδια της πορείας...
(εκ νέου παρατήρηση του Ιανουαρίου 2011)
Γιατί η ζωή δεν είναι μελέτη σκοπιμότητας

Η ζωή μοιάζει ώρες-ώρες με επιχειρηματικό πλάνο δραστηριότητας. Μπορείς να σχεδιάσεις τις κινήσεις σου, έτσι ώστε να «συναντήσεις τους στόχους σου», αρκεί βέβαια να έχεις κάνει προηγουμένως μια μελέτη σκοπιμότητας και να έχεις οριοθετήσει τα υπέρ και τα κατά του πλάνου (λέγε με Pros & Cons Analysis) σε κάθε εναλλακτική εξέλιξη. Όσες φορές το έκανα αυτό, χάρισα στον εαυτό μου την ψευδαισθησία οτι οργάνωσα την ζωή μου με ώριμο τρόπο. Αποτελέσματα δεν είδα πολλά, αλλά μήπως βλέπουν αποτελέσματα αυτοί που κάνουν μεγαλεπήβολα σχέδια; Υπάρχει εξάλλου πάντα το Πλάνο Β, το εναλλακτικό πλάνο που μπορεί να λειτουργήσει σα δικαιολογία σε περίπτωση που το Πλάνο Α στεφθεί από παταγώδη αποτυχία: μήπως τελικά δεν έπρεπε να ακολουθήσω το Πλάνο Α αλλά το Πλάνο Β; Μήπως εκεί οφείλεται η αποτυχία μου; Ίσως χρειάζεται ένα καινούργιο πλάνο δραστηριότητας, απλώς θα πρέπει να διαμορφώσω τις ψευδομεταβλητές του οικονομετρικού μου μοντέλου ζωής και να παρατείνω τον χρονικό ορίζοντα των προσδοκόμενων αποδόσεων των προσπαθειών μου...

Ίσως, ίσως. Κι αν ούτε αυτό πάει καλά, εδώ είμαστε, υπάρχουν πολλές ακόμη μελέτες που μπορούν να γίνουν. Και πολλοί καλοθελητές που -με το κάθε λογής αζημίωτο!- θα μου πουν με επιστημονικό τρόπο αυτό που θέλουν ν' ακούσουν τ' αυτιά μου.

Αλλά μ' αυτά και μ' αυτά, η ζωή περνάει...

Τα όσα άλλαξαν στη ζωή μου τα τελευταία χρόνια δεν ήταν -ασφαλώς- αποτέλεσμα «επιστημονικής εργασίας» σαν αυτή που περιγράφεται πιο πάνω. Έτρεχα κι έπεφτα και ξανασηκωνόμουν και ξανα-ξεκινούσα το τρέξιμο. Κι όταν ξανάπεφτα, στο πρόσωπό μου απεικονιζόταν μια μεγάλη έκπληξη: «πώς την πάτησα πάλι, αφού είχα αντιληφθεί τον κίνδυνο και είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου να προσέξει ιδιαίτερα μια τέτοιαν εξέλιξη;»… προσπαθούσα να σταθώ στα πόδια μου πικαρισμένος και, όταν διαπίστωνα ότι δεν με έβλεπε κανείς την ώρα της πτώσης, συνέχιζα ανακουφισμένος σαν να μην είχε συμβεί τίποτα.

Φαίνεται όμως οτι κάτι έμεινε από αυτές τις υπέροχες πτώσεις εκτός από τις εκδορές στο σώμα μου… άρχισα σιγά-σιγά να αντιλαμβάνομαι την αξία πραγμάτων που θεωρούσα ασήμαντα και ανθρώπων που θεωρούσα δεδομένους.

Ακόμη ηχούν στ' αυτιά μου τα λόγια γερόντων (ανεξαρτήτως ηλικίας) από το Όρος αλλά και την πόλη… παντού βρίσκονται και κυκλοφορούν ανάμεσά μας, χωρίς ειδικές στολές, χωρίς διακριτικά, χωρίς φωνασκίες. Λόγια … και φωνές που έφτασαν τελικά στ' αυτιά μου αν και χάθηκε κρίσιμος χρόνος. Οι φωνές από το εσωτερικό της ψυχής, αυτές είναι οι πιο δύσκολες να ακουστούν από εκεί βαθειά που βρίσκονται στα ψηλά που κυριαρχούνται από έπαρση, αλαζονεία και μωρία. Σα να προχωράς στον δρόμο φορώντας ένα walkman με δυνατή «χαρούμενη» μουσική που σε εμποδίσει να ακούσεις τον αληθινό ήχο της ζωής.

Και κάποιοι άνθρωποι σημαντικοί, τεράστια μεγέθη στη ζωή μου, οι περισσότεροι με την αναχώρησή τους δυστυχώς, μου άνοιξαν τα μάτια. Και η σύζυγος και -ιδιαίτερα- τα παιδιά μου, που σπρώχνουν μακριά το «εγώ» κι από γίγαντα το κάνουν μικρό μυρμήγκι. Και σιγά-σιγά το «εγώ κυρίως» γίνεται «εμείς» και, πριν καλά-καλά το καταλάβεις μετατρέπεται αβίαστα σε «αυτοί μόνο». Αυτή η μετάθεση του κέντρου βάρους της ζωής γίνεται όμορφα, ανυποψίαστα, ειρηνικά… εγώ τουλάχιστον δεν άκουσα κλαγγές από όπλα πολέμου!

Και την ώρα που έτρεχα -με όλο και χαμηλότερο ρυθμό, αφού οι φυσικές μου δυνάμεις με αποχαιρετούν, αλλά εγώ δεν τους κρατώ κακία!- είπα να γυρίσω πίσω μου και να δω τι άλλαξε στο στίβο της ζωής μου. Στην αρχή δεν μπορούσα να διακρίνω καθαρά, όλα μου φάνηκαν ίδια… αλλά δεν ήταν! Κάθισα σε μια άκρη και προσπάθησα να διακρίνω καλύτερα.

Είπα να συγκεντρώσω όλες τις στιγμές και τα σημάδια που βρήκα πίσω από την πορεία μου. Να τα καθαρίσω από τα αίματα και τη σκόνη και να τα τακτοποιήσω όσο μπορώ, ώστε να καταλάβω καλύτερα τι θα θέλανε να μου πούμε αν είχαν μιλιά. Και να τι διαπίστωσα βάζοντάς τα δίπλα-δίπλα στις συμπεριφορές μου, όπως αυτές εξελίχτηκαν τα τελευταία χρόνια:

⋅ Δεν αναζητάω πλέον βεβιασμένες απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα που με απασχολούν. Τα ερωτήματα υπάρχουν, προφανώς, ακόμα μέσα μου αλλά έχω -φαίνεται- αντιληφθεί οτι οι ερωτήσεις και η αναζήτηση στην οποία σε ωθούν έχει περισσότερη αξία από τις απαντήσεις αυτές-καθαυτές. Παλαιότερα ερωτήματα που με ταλάνιζαν από τα νεανικά μου χρόνια έχουν καταχωρηθεί πλέον ως «κλεισμένες υποθέσεις λόγω έλλειψης κρίσιμων μαρτύρων». Άλλα πάλι τα ξόρκισα είτε δίνοντας απαντήσεις που βασίζονταν στην τετράγωνη λογική αφού το πέρασμα του χρόνου επιτρέπει κάτι τέτοιο ή «χτίζοντάς» τα σε δωμάτια της ψυχής μου που κανείς δε μπορεί πια να πλησιάσει... ούτε εγώ ο ίδιος!

⋅ Σε ουσιαστικές κοινωνικές συναθροίσεις, δεν ομιλώ περί ανέμων και υδάτων ούτε περί παντός επιστητού και προσπαθώ να αποφεύγω την εκτροπή της συζήτησης σε γνώριμους δρόμους όπου αισθάνομαι οικεία και «αποδίδω καλύτερα». Συγχρόνως απολαμβάνω τη -λυτρωτική- δημόσια ανακοίνωσή μου μη γνώσης στοιχείων και πληροφοριών που μου αναφέρονται. Στις δηκτικές ερωτήσεις ψεύτικης -ξινισμένης- έκπληξης ανθρώπων που μου είναι ουσιαστικά αδιάφοροι «τί, δεν το ήξερες;», απαντώ θριαμβευτικά «όχι, πρώτη φορά το ακούω!».

⋅ Ανακάλυψα την αξία της σιωπής (ακόμη κι αυτή δεν είναι η Ιερή Αθωνική Ησυχία), όχι ως μηχανισμού προετοιμασίας λεκτικής αντεπίθεσης αλλά ως άσκησης της ψυχής. Πρόκειται για μια σιωπή ενεργή που κάθεται στο τραπέζι της συζήτησης σαν ίσος προς ίσον και συμμετέχει αποφασιστικά στην κατανόηση της ζωής.

⋅ Συνειδητοποίησα οτι, εκτός από τις λαμπερές παρουσίες στη ζωή, εξίσου σημαντικό ρόλο (και ενίοτε ακόμη σημαντικότερο) έχουν οι λαμπερές απουσίες. Η φυσική απουσία εξάλλου δε συνεπάγεται και απουσία της ευλογίας που μπορεί να αφήσει το άγγιγμα της ζωής μας από μια παρουσία που μας σημαδεύει και μας συντροφεύει παντοτινά.

⋅ Είδα τα λάθη και τις αμαρτίες μου να περνούν μπροστά από τα μάτια μου σαν κινηματογραφική ταινία στη μουβιόλα του μηχανικού του κινηματογράφου. Κι αν μερικά απ' αυτά περνούσαν βιαστικά για να ξεφύγουν της προσοχής μου, εγώ σαν καλός μηχανικός προβολής τα έφερα πίσω και τα κόλλησα στην ταινία που προβαλλόταν στην ψυχή μου.

⋅ Με κυρίευσε η δύναμη της ζωής σαν ηλεκτρισμός στο χέρι που έδωσα σε κάποιους -πιο αδύνατους εκείνη τη στιγμή- συνοδοιπόρους για να κρατηθούν. Τελικά, εγώ ήμουν αυτός που κρατήθηκα, όχι αυτοί!

⋅ Άφησα τον πόνο της απώλειας να πετάξει και να φύγει, να γίνει κοσμική βουή. Ούτως ή άλλως, σκέφτηκα, σαν Πολίτης του Κόσμου θα γίνω κι εγώ αποδέκτης αυτής της βοής στο κομμάτι που μου αναλογεί όταν θα έρθει η κατάλληλη στιγμή.

⋅ Ένιωσα την αξία που έχει ένα μικρό λουλουδάκι μέσα σε μια χούφτα χώμα, κι ακόμα πιο σημαντικό...

⋅ ... είδα στο βλέμμα των συνομιλητών μου την πειθώ των λόγων όταν αναφέρομαι σε αυτό το μικρό λουλούδι ακόμα και σ' ένα κοινό που έχει προδιάθεση να ειρωνευτεί για τη «μεγάλη μου διαπίστωση».

Κι άλλα διαπίστωσα και υπάρχουν μέσα μου (είμαι σίγουρος γι αυτό) αλλά αυτήν την ώρα την καταγραφής παρουσιάζουν εντροπή και δε θέλουν να παρουσιαστούν πάνω στο χαρτί...

^