Ο πόλεμος του Νικία

- Εγώ δεν φοβάμαι κα-νέ-ναν! Ούτε άνθρωπο, ούτε θεό... Στέκομαι γερά στα πόδια μου.

- Όχι δα!!!

- Έχω κάνει μεγάλες θυσίες σε όλη μου τη ζωή για να βρίσκομαι σήμερα, σαράντα χρόνια αργότερα, σε αυτό ακριβώς το σημείο: να μην υπολογίζω κανέναν και τίποτα, παρά μόνο τον εαυτό μου! Δεν φοβάμαι κανέναν!

- Είσαι τόσο σίγουρος γι αυτό;

- Γι αυτό πάλεψα τόσα χρόνια, για να μπορώ να γυρίζω την πλάτη μου χωρίς να φοβάμαι ότι κάποιος ή κάποιοι θα με μαχαιρώσουν πισώπλατα... για να μπορώ να αγνοώ την δημόσια κριτική, να βρίσκομαι υπεράνω της! Να είμαι αληθινά ελεύθερος...

- Σκλάβος είσαι, όπως όλοι μας...

Πετάχτηκε απότομα σα να τον χτύπησε ηλεκτρικό ρεύμα:

- Μίλησε κανείς; Είπε κανείς τίποτα; Είμαι σίγουρος ότι άκουσα μουρμουρητά!

Το ακροατήριο δεν αντέδρασε. Όπως πάντα είχαν όλοι κατεβασμένα τα μάτια και περίμεναν να τελειώσει το παραλήρημά του.

- Παράξενο... βλέπω τα στόματά σας κλειστά, κι όμως θα ορκιζόμουν ότι άκουσα κάποιον ψίθυρο... το τελευταίο καιρό μου συμβαίνει συχνά, ξέρετε.

Την ώρα που ολοκλήρωνε την πρότασή του, συνειδητοποίησε πόσο επικίνδυνο θα μπορούσε να αποβεί για την καριέρα του αν κάποιος από τους στενούς του συνεργάτες ενημέρωνε έναν καλοθελητή δημοσιογράφο (η χώρα ήταν γεμάτη από τέτοιους...) ότι ο «αρχηγός» είχε αρχίσει να υποφέρει από παραισθήσεις. Προσπάθησε αμέσως να διορθώσει:

- Ναι, ακούω φωνές. Αλλά, αυτό είναι το καθήκον του πολιτικού... να αφουγκράζεται, να ακούει λέξεις και φωνές που οι απλοί άνθρωποι δεν μπορούν να ακούσουν, να αναζητά τα μηνύματα που περικλείουν αυτές οι φωνές και μετά να παλεύει γι αυτά... Για τις φωνές των απλών ανθρώπων, αυτών που ποτέ δεν έχουν την ευκαιρία να μιλήσουν...

Τι ανοησίες! Τι αερολογίες! Τα λόγια ενός πολιτικάντη-πολιτικού που ποτέ του δεν του είχε περάσει από το μυαλό ότι γίνονταν αποδεκτά από το κοινό του επειδή κανένας τους δεν άντεχε να τον ακούει να μιλάει άλλο και προκειμένου να μη συνεχιστεί το μαρτύριό τους, δέχονταν αδιαμαρτύρητα τα όσα τους έλεγε για να τον κάνουν να σιωπήσει. Κι έτσι αυτός συνέχιζε ακάθεκτος: Μετά από σαράντα χρόνια πολιτικής καριέρας, δεν είχε ακόμα χορτάσει από την φωνή του, ακόμα κι αν επαναλάμβανε τα ίδια και τα ίδια...


Οι οπαδοί-συνεργάτες είχαν αποσυρθεί, κατάκοποι όπως πάντα μετά από ένα εξοντωτικό απόγευμα γεμάτο από τίποτα. Είχε μείνει μόνος στο πολιτικό του γραφείο, ήταν η ώρα που ο «πολεμιστής ξεκουράζεται», έτσι έλεγε στον εαυτό του.

Ποιος πολεμιστής, ποιος πόλεμος;

Κι ούτε μόνος ήταν. Μια αδιόρατη παρουσία κυριαρχούσε στο χώρο, σα κάποιος ή κάτι να προσπαθούσε να του τραβήξει την προσοχή. Δεν είμαι μόνος, σκέφτηκε και κοίταξε τριγύρω του.

- Με ψάχνεις, το αισθάνομαι... με ακούς, αλλά δεν μπορείς να με δεις!

- Ποιος είσαι, που είσαι; Πολύ κακόγουστο είναι αυτό το αστείο, δε νομίζεις; Δεν είναι δυνατό να μιλάω με φωνές μέσα στο σκοτάδι.

- Καταλαβαίνω απόλυτα, αλλά δεν έχω πολύ χρόνο στη διάθεσή μου... φοβάμαι ότι δεν μπορώ να σου εξηγήσω τι συμβαίνει, ούτε εγώ ο ίδιος έχω καταλάβει εξάλλου. Ξέρω όμως ότι ο χρόνος μου -έτσι όπως τον μετράτε- μπορεί να τελειώσει από στιγμή σε στιγμή... Τι λες, συμφωνείς να αφιερώσουμε την λίγη ώρα που έχουμε στη διάθεσή μας για να συζητήσουμε;

- Συμφωνώ, αλλά να συζητήσουμε για ποιο θέμα;

- Μα... για τι άλλο; Για το θέμα που μας ενώνει, την πολιτική!

Ο πολιτικάντης-πολιτικός είχε ήδη κάνει υπέρβαση. Δεν ήταν καθόλου μικρό πράγμα να δεχτεί να συνομιλεί και μάλιστα εφ' ίσοις όροις! με έναν άγνωστο -συνάδελφο πολιτικό, απ' ότι είχε καταλάβει- μέσα στο σκοτεινό γραφείο του. Αν τον έβλεπε ένας καλοθελητής δημοσιογράφος σε αυτήν την κατάσταση, την επόμενη μέρα όλες οι φυλλάδες θα τον παρουσίαζαν ως σχιζοφρενή που μιλάει μόνος μέσα σε ένα σκοτεινό γραφείο.

- Η δημόσια κριτική με έκανε να τρέμω. Έβλεπα όλους τους συμπολίτες μου να με αντιμετωπίζουν με σεβασμό αλλά εγώ κατά βάθος τους φοβόμουν. Δεν ήθελα τον θαυμασμό τους, απέδιδα όλες τις επιτυχίες μου σε εύνοια της τύχης. Δεν ξέρω αν ήμουν καλός διπλωμάτης ή δειλός... στ' αλήθεια, δεν ξέρω. Αναζητούσα τόσον καιρό μια ευκαιρία να μιλήσω σε κάποιον. Και μόλις την βρήκα, την άρπαξα αμέσως και... ορίστε, είμαι κοντά σου και συζητάμε. Γιατί τώρα, γιατί εδώ, γιατί εσύ και όχι κάποιος άλλος; Μη με ρωτάς, δεν ξέρω. Χαίρομαι όμως που είσαι πολιτικός, νομίζω ότι θα μπορέσεις να με καταλάβεις.

- Για κάποιον λόγο που δε μπορώ να εξηγήσω, μου αρέσει η ιδέα να μιλήσω μαζί σου κάτω από αυτές τις αλλόκοτες συνθήκες.

- Η ιστορία επαναλαμβάνεται, γι αυτό μπορούν οι εμπειρίες του παρελθόντος να κάνουν πιο σοφούς τους νεότερους σας εσένα.

Ο πολιτικάντης-πολιτικός γύρισε προς τη μεριά απ' όπου ακουγόταν η φωνή γουρλώνοντας τα μάτια του: ο άγνωστος τον είχε αποκαλέσει «νεότερο»! Μα δεν γνώριζε με ποιον μιλούσε, δεν γνώρισε ότι είχε κολλήσει 40 χρόνια ένσημα πολιτικής στην ζωή του... το ξανασκέφτηκε, επέλεξε να κρατήσει το κολακευτικό τμήμα της προσφώνησης ενός 67άχρονου ως «νεότερου». Πόσων ετών όμως ήταν ο συνομιλητής του;

- Μιλούσες για την ιστορία... Εγώ, ξέρεις, έχω μια πολύ μεγάλη ιστορία πίσω μου. Έδωσα και την ψυχή μου γι αυτόν τον τόπο...

- Κι εγώ, για τον ίδιο τόπο έδωσα την ψυχή μου, την περιουσία μου και, τελικά, τη ζωή μου.

- ...κανείς δεν μπορεί να μου πει τι πρέπει να κάνω. Ξέρω, καλύτερα από οποιονδήποτε ποιο είναι το σωστό και ποιο το λάθος... για το σωστό και το λάθος του τόπου ασφαλώς ομιλώ, για τον εαυτό μου δεν με ενδιαφέρει, βάζω στην άκρη τον εαυτό μου!

- Χαίρομαι γι αυτό που λες, σε αυτό συμφωνούμε. Κι εγώ το ίδιο έκανα. Αλλά έρχονται στιγμές που αυτοί πως νομίζουν ότι είναι «η πατρίδα», ζητούν από εμάς, τους υπηρέτες του δημοσίου βίου, πράγματα που είναι εξ αρχής καταδικασμένα να οδηγήσουν στην καταστροφή. Κι εμείς, που έχουμε υπηρετήσει πιστά την πατρίδα σ' ολόκληρή μας την ζωή, καλούμαστε να την οδηγήσουμε στην πορεία προς τον γκρεμό εν μέσω τυμπανοκρουσιών. Κι ενώ βλέπουμε την καταστροφή να έρχεται, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για την αποτρέψουμε. Αυτό πονάει διπλά!

- Καταλαβαίνω πως αισθάνεσαι φίλε μου. Πρέπει όμως να σου πω -σε παρακαλώ, μη με παρεξηγήσεις κι ούτε να με θεωρήσεις επηρμένο- ότι στην πολυετή μου πορεία μέχρι σήμερα γλίτωσα τον τόπο μου από πολλές καταστροφές, αγνοώντας το προσωπικό μου συμφέρον... αυτή είναι η αλήθεια, μην πιστεύεις καθόλου αυτά που γράφουν για εμένα ορισμένοι κακοήθεις!

- Σε θαυμάζω που βρήκες τη δύναμη να αλλάξεις την πορεία του τόπου σου! Να ξέρεις ότι η ιστορία θα σε ανταμείψει γι αυτό! Προσοχή όμως! Μια μαύρη στιγμή στην πορεία μπορεί να διαγράψει μια ολόκληρη ζωή γεμάτη τιμές. Και τότε, σε περιμένει ένας ατιμωτικός θάνατος. Ποτέ δε θα ξεχάσω τον λιθοβολισμό... ποτέ!

- Καταλαβαίνω, αναφέρεσαι ασφαλώς στην πολιτική εξόντωση. Μην χάνεις το κουράγιο σου όμως... κι εμένα με λιθοβολούν κάθε μέρα οι πολιτικοί μου αντίπαλοι. Κι όμως, βρίσκω τη δύναμη να συνεχίζω την πορεία μου. Και ξέρεις τι έχει σημασία; Να βλέπεις στα μάτια των απλών ανθρώπων τον θαυμασμό για το άτομό σου... αυτή είναι η αμοιβή του πολιτικού!

- Καθόλου δεν το επιζήτησα αυτό, ποτέ στην καριέρα μου.

- Δεν ξέρεις τι χάνεις! Κι επειδή βλέπω ότι υπάρχουν πράγματα που δεν τα γνωρίζεις καλά, θα σου πω και κάτι ακόμη: οι πολίτες σου πρέπει να σε σέβονται. Και, σε ερωτώ, πώς μπορείς να κερδίσεις τον θαυμασμό τους;

- Με την χρηστή διαχείριση των περιουσιών τους... το δημόσιο χρήμα, δική τους περιουσία είναι!

- Δεν είχα αυτό στο μυαλό μου, αλλά δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία. Όταν ένας πολιτικός διαχειρίζεται χρήματα, πάντα υπάρχουν ανοχές από το λαό για τον τρόπο που γίνεται αυτή η διαχείριση. Αυτό είναι απόλυτα λογικό, δεν μπορεί ο πολίτης να έχει την απαίτηση να γνωρίζει που πήγε ακόμα και η τελευταία δεκάρα!

- Αυτό ισχύει μόνο στην περίπτωση που ο πολιτικός χρηματοδοτεί με ίδιους πόρους εκδηλώσεις και δραστηριότητες για κοινωφελείς σκοπούς.

- Αυτό πια είναι από τα άγραφα! Με τις αρχές που έχεις, δε νομίζω ότι θα τα καταφέρεις ποτέ να γίνεις πολιτικός! 'Ασε δηλαδή που θα καταστρέψεις την υγεία σου...

- Μα ο πολιτικός πρέπει να είναι έτοιμος να καταστρέψει την υγεία του προκειμένου να επιτελέσει το καθήκον του.

- Λάθος! Μέγα λάθος αγαπητέ μου! Ο πολιτικός οφείλει να προσέχει την υγεία του ως κόρη οφθαλμού και να χρησιμοποιεί κάθε μέσο της πολιτείας προκειμένου ο ίδιος να ευημερεί, ώστε να είναι σε θέση να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο λαό.

- Ποτέ δεν το είχα σκεφτεί αυτό... ίσως αν το ήξερα να μπορούσα να έχω αποφύγει κάποια μεγάλα λάθη στη ζωή μου.

- Είδες, αν σε είχα εδώ μαζί μου νωρίτερα, θα είχες γίνει ένας πολύ καλύτερος πολιτικός... γιατί από μερικά πράγματα που μου είπες -με συγχωρείς μάλιστα γι αυτό που θα πω- καταλήγω στο συμπέρασμα ότι το πέρασμά σου από την πολιτική θα είναι ανεπαίσθητο. Σε βλέπω κάπως μαλθακό, δεν έχεις πυγμή, τα πράγματα θα ξεφύγουν από τον έλεγχό σου. Λοιπόν να μου το θυμηθείς: εσύ θα μείνεις στην ιστορία για κάποιον πόλεμο που θα φυτρώσει κάτω από τη μύτη σου... Αλήθεια, μιλάμε τόση ώρα και δεν σε έχω ρωτήσει ποιο είναι το όνομά σου..

- Λέγομαι Νικίας.

- Νικίας, μάλιστα. Λοιπόν, «ο πόλεμος του Νικία», καλό ακούγεται!

Ένα χαμόγελο εμφανίστηκε στο πρόσωπο του πολιτικάντη-πολιτικού. Απολάμβανε την ικανότητα που είχε να διαβλέπει την αλήθεια. Και πιο πολύ απολάμβανε την ευκολία που είχε στην έκφραση, όταν επέλεγε εύστοχα σχόλια για το κάθε τι. Σχόλια με βαρύτητα, που θα μπορούσαν να αντέξουν στο χρόνο.

- Νικία που είσαι, δεν σε ακούω;

Ο Νικίας είχε εξαφανιστεί.

Ίσως είχε γυρίσει στην εποχή του, τον περίμενε πολύ δουλειά.


Ο Νικίας ως μετριοπαθής πολιτικός αντιτάχθηκε στην πολιτική γραμμή των ακραίων δημοκρατικών τα χρόνια που ακολούθησαν μετά το θάνατο του Περικλή (429/8 π.Χ.) έγινε ο κυριότερος πολιτικός αντίπαλος του Κλέωνα. Ήταν πλούσιος κι αναλάμβανε πρόθυμα και γενναιόδωρα την αποστολή θεωριών και την πραγματοποίηση γιορτών.
Κύριο μέλημα της πολιτικής του στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου ήταν η σύναψη ειρήνης με τη Σπάρτη με τους ευνοϊκότερους όμως όρους για την Αθήνα. Ήταν ο κυριότερος εκφραστής της ειρήνης του 421 π.Χ., που κλείνει την πρώτη περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου, και φέρει το όνομά του ως "ειρήνη του Νικία". Αντιτάχθηκε στα μεγαλεπίβολα σχέδια του Αλκιβιάδη για την αποστολή εκστρατευτικού σώματος στη Σικελία και παρά τις αντιρρήσεις του, εκλέχτηκε μαζί με τον Αλκιβιάδη και το Λάμαχο στρατηγός της εκστρατείας. Η μετριοπαθής και ελάχιστα αποφασιστική στρατιωτική τακτική του συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό στην αποτυχημένη έκβαση της εκστρατείας. Ο Θουκυδίδης, μολονότι σε ορισμένα σημεία υποστηρίζει την πολιτική του Νικία και εξαίρει την αφοσίωσή του στην πόλη, αποδίδει ωστόσο σε μεγάλο βαθμό την αθηναϊκή καταστροφή στην ανεπάρκεια της στρατιωτικής του ηγεσίας.
Η επαλήθευση μιας προφητείας – η αποτυχία μιας εκστρατείας
Όταν ο Αλκιβιάδης σχεδίαζε την εκστρατεία στη Σικελία, ο Νικίας προσπάθησε απεγνωσμένα να την ματαιώσει, κατηγορώντας τον Αλκιβιάδη για απληστία και απερισκεψία. Η τάξη των πλουσίων της Αθηναϊκής κοινωνίας δεν τόλμησε να πάρει θέση κατά της εκστρατείας επειδή τα μέλη της φοβήθηκαν ότι οι αντίπαλοί τους θα τους κατηγορούσαν ότι προσπαθούν να αποφύγουν την καταβολή των φόρων, αναγκαίων για μια τέτοια επιχείρηση, που θα καλούνταν να καταβάλουν.
Ο Αλκιβιάδης δωροδόκησε κάποιους μάντεις για να προβλέψουν επιτυχή έκβαση των επιχειρήσεων κι έτσι οι φωνές αντίδρασης για την επιχείρηση, πνίγηκαν. Την ίδια εποχή, κάποιοι ξένοι εμφανίστηκαν στην πόλη με την προφητεία από το μαντείο του Δία ότι «όλοι οι κάτοικοι των Συρακουσών θα πέσουν στα χέρια των Αθηναίων», ενθαρρύνοντας έτσι την απόφαση να πραγματοποιηθεί η εκστρατεία.
Προκειμένου όμως να χαλιναγωγηθεί η απερίσκεπτη σπουδή του Αλκιβιάδη, οι Αθηναίοι έθεσαν επικεφαλής της εκστρατείας τον Νικία.
Κακοί οιωνοί έκαναν την εμφάνισή τους πριν από την εκστρατεία. Και σα να μην έφτανε αυτό, οι Αθηναίοι επέλεξαν σαν ημερομηνία έναρξης της εκστρατείας, την επέτειο του θανάτου του 'Αδωνι, όταν σε ολόκληρη την πόλη περιφέρονταν γυναίκες μοιρολογώντας με ουρλιαχτά. Ο Νικίας που ήταν όσο ποτέ άλλοτε σίγουρος για το κακό που προμηνυόταν, εκτέλεσε απρόθυμα το καθήκον του: ενώ σε άλλες περιπτώσεις στο παρελθόν είχε αφήσει πίσω του τις αρνητικές σκέψεις, αυτήν την φορά δε σταμάτησε ούτε για μια στιγμή να επαναλαμβάνει ότι αυτή η εκστρατεία ήταν έναν μεγάλο λάθος.
Αντί να επιτεθεί αμέσως στη Σικελία, ο στόλος του έπλεε γύρω από το νησί αρκετές μέρες, δίνοντας έτσι χρόνο στους Σικελούς να οργανώσουν την άμυνά τους. Κάποια μέρα έπεσε στα χέρια των Αθηναίων ένα εχθρικό πλοίο. Μέσα σε αυτό βρέθηκε μια κατάσταση με τους πολίτες των Συρακουσών που επρόκειτο να στρατευθούν για να πολεμήσουν κατά των Αθηναίων. Ο τεράστιος αριθμός των πολιτών που εμφανίζονταν σε αυτήν την κατάσταση, αποθάρρυνε τους Αθηναίους. Και το κυριότερο, η προφητεία από το μαντείο του Δία ότι «όλοι οι κάτοικοι των Συρακουσών θα πέσουν στα χέρια των Αθηναίων» είχε επαληθευτεί!
Τα αποτελέσματα ήταν δραματικά για τους Αθηναίους: ο στόλος καταστράφηκε, ο στρατός εξολοθρεύτηκε -οι λίγοι που επέζησαν στα πεδία των μαχών, βρήκαν το θάνατο από τις κακουχίες στα λατομεία των Συρακουσών όπου είχαν μεταφερθεί σαν σκλάβοι- ενώ η αυλαία της ένδοξης πορείας του Νικία έκλεισε άδοξα: το 413 π.Χ. λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου στις Συρακούσες...

 

^