Το ξέρατε όλοι, αλλά κανείς δεν μας είπε τίποτα...

Λίγα ιστορικά στοιχεία για μια πτήση που μείνει στην ιστορία.
Στις 2 Ιουλίου 1900, το πρώτο Zeppelin LZ1, πέταξε για πρώτη φορά στον ουρανό πάνω από τη λίμνη Constance, διασχίζοντας τις Γερμανία, Αυστρία και Ελβετία. Ο κόμης Ferdinand von Zeppelin είχε ήδη κατοχυρώσει την ιδέα αυτού του σκάφους από το 1895, με το όνομα «Lenkbarer Luftzug» (κατευθυνόμενη ροή αέρα). Μπορεί αυτό το σκάφος να προκάλεσε αίσθηση στην εποχή του (και σήμερα θα προκαλούσε...), αλλά για αρκετά χρόνια έμεινε μακριά από τη χρήση για εμπορικούς ή/και πολεμικούς σκοπούς. Έτσι, πέρασαν αρκετά χρόνια μέχρι να πετάξουν τα πρώτα Zeppelin στον ουρανό: κατά τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο την περίοδο 1914-1918, 88 τέτοια σκάφη ναυπηγήθηκαν στη Γερμανία για τις ανάγκες του στρατού και του ναυτικού.
  Το Zeppelin Hinderburg, που έμεινε στην ιστορία περισσότερο για την δραματική καταστροφή του, ήταν ένα κολοσσιαίο σκάφος με μήκος 245 μέτρα, 23,7 μόλις μέτρα κοντύτερο από τον Τιτανικό. Αποτέλεσε το μεγάλο καμάρι του Εθνικού Σοσιαλιστικού κόμματος της Γερμανίας και χρησιμοποιήθηκε μάλιστα σε αρκετές εκδηλώσεις για να προβάλει το «μεγαλείο των Ναζί», με τη ναζιστική σβάστικα να το «στολίζει» συχνά σε επιδείξεις.
  Στην πορεία του μέχρι την θεαματική καταστροφή του στις 19:25 της 6ης Μαΐου 1937 στο χώρο της Ναυτικής Βάσης Lakehurst στο New Jersey των Ηνωμένων Πολιτειών, μπροστά στα εμβρόντητα μάτια δημοσιογράφων, συγγενών των επιβατών και περιέργων, μια σειρά από καθοριστικές συμπτώσεις έπαιξαν σημαντικό ρόλο. Ιστορικές συγκυρίες, τυχαία γεγονότα, παραλείψεις και ανθρώπινα λάθη, όλα τους έπαιξαν κάποιο ρόλο. Κι αν όλα κυλούσαν ομαλά σε εκείνη την πτήση όπως είχε γίνει σε όλες τις άλλες πτήσεις των Zeppelin μέχρι εκείνο το βράδυ, κανείς ποτέ δε θα ανέτρεχε σε όλους αυτούς τους παράγοντες, αναλύοντάς τους τόσο εξονυχιστικά και εξοργιστικά! Αλλά και η παγκόσμια αεροπλοΐα θα ήταν διαφορετική, αν η προσγείωση του Hinderburg γινόταν ομαλά εκείνο το βράδυ.
  Η ροή της ιστορίας μπορεί να αλλάξει σε μια στιγμή...
  Καταρχήν, ο δημιουργός του Hinderburg Hugo Eckner, το είχε σχεδιάσει πάνω στη βάση ότι θα χρησιμοποιούσε για την ανύψωσή του ένα άφλεκτο υλικό, όπως το ευγενές αέριο ήλιο και όχι υδρογόνο. Ο πρώτος καθοριστικός παράγοντας είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες που ήταν ο μόνος προμηθευτής φυσικών αποθεμάτων ηλίου στον κόσμο, ήθελαν να κάνουν αποκλειστική χρήση αυτού του τόσο πολύτιμου στοιχείου. Παρά το γεγονός ότι το κόμμα του Χίτλερ είχε χρηματοδοτήσει την εταιρία του Eckner κατά κόρον, ο ίδιος ο Eckner ήταν κάθε άλλο παρά φιλικά διακείμενος προς την κυβέρνηση των Ναζί. Η τότε κυβέρνηση των Η.Π.Α. με επικεφαλής τον Πρόεδρο Roosevelt, με την οποία ο Eckner είχε άριστες σχέσεις, αρνήθηκε να προμηθεύσει ήλιο στην εταιρία Zeppelin, φοβούμενη ότι τα σκάφη θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν για πολεμικούς σκοπούς, όπως έγινε κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κι έτσι, η ναυαρχίδα του στόλου των Zeppelins ήταν υποχρεωμένη να χρησιμοποιήσει υδρογόνο.
Πέρα όμως από τις πολιτικές διαμάχες μεταξύ κρατών, υπήρξε αναμφίβολα και ευθύνη των δημιουργών του αερόπλοιου που, από αλαζονεία και υπερβολική σιγουριά, δεν πραγματοποίησαν τους ελέγχους που όφειλαν στο σκάφος, αγνοώντας το γεγονός ότι στο παρελθόν τα υλικά που είχαν χρησιμοποιηθεί στο ύφασμα του, είχαν ένα «ιστορικό εκρήξεων».
  Τη μέρα που το Hinderburg έγινε πυροτέχνημα στον ουρανό, ο καιρός έπαιξε ένα άσχημο παιχνίδι στο πλήρωμα, τους επιβάτες και την ανθρωπότητα. Μετά από την καθιερωμένη περιήγηση στα αξιοθέατα της Νέας Υόρκης με την πτήση πάνω από το Manhattan που ολοκληρώθηκε με μια φευγαλέα ματιά στο Άγαλμα της Ελευθερίας, το πηδαλιουχούμενο αερόστατο κατευθύνθηκε προς τον προορισμό του. Οι 25 κόμβοι των ανέμων όμως, σύμφωνα με το δελτίο καιρού, ανάγκασαν τον κυβερνήτη του Hinderburg, ενός σκάφους ελαφρύτερου από τον αέρα λόγω του υδρογόνου με το οποίο ήταν γεμάτο- μετά από επαφές με τον πύργο ελέγχου της ναυτικής βάσης, να αναβάλλει την προσγείωση και να κάνει κύκλους με κατεύθυνση βορειοδυτική, μέχρι να βελτιωθεί ο καιρός. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η προσγείωση που είχε προγραμματισθεί για τις 6 τα ξημερώματα εκείνης της μέρας, να μεταφερθεί για τις 4 το απόγευμα. Τελικά, μόλις στις 18:12 ο κυβερνήτης Pruss πήρε το σήμα από τον Αντιπλοίαρχο Rosendahl από τη βάση, ότι οι συνθήκες θεωρούνταν πλέον κατάλληλες για προσγείωση.
  Το Hinderburg είχε μια ιδιαίτερη επιτυχημένη περίοδο μεταφοράς επιβατών από την Ευρώπη στην Αμερική το 1936, κατά την οποία είχε πραγματοποιήσει 10 ταξίδια, μεταφέροντας 1002 επιβάτες. Σε αυτό όμως το πρώτο -και τελευταίο, όπως αποδείχτηκε- ταξίδι του 1937, το σκάφος είχε 50% πληρότητα, μεταφέροντας μόλις 36 επιβάτες αντί για 72 που ήταν η χωρητικότητά του.
  Στις 4 Μαρτίου του 1936, μέσα σε ζητωκραυγές σηκώθηκε στον ουρανό ένα κινητό πυροτέχνημα, το Hinderburg, το μεγαλύτερο σε διαστάσεις σκάφος που έφτιαξε ποτέ ο άνθρωπος μεταφέροντας επιβάτες με εντυπωσιακή ταχύτητα (μεγίστη 135 χλμ./ώρα) σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης και την Βόρεια και Νότια Αμερική. Αυτό το κινητό φέρετρο των ουρανών, είχε θαυμάσιους πολυτελείς χώρους για τους επιβάτες και ένα ειδικά διαμορφωμένο στεγανοποιημένο χώρο για καπνιστές, με ένα και μοναδικό αναπτήρα που ήταν δεμένος με σκοινί στο κεντρικό τραπέζι της αίθουσας.
  66 χρόνια μετά το περιστατικό (όπως βλέπετε δεν το αποκαλώ «ατύχημα»), κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για τους λόγους που οδήγησαν σε μια από τις πλέον θεαματικές τραγωδίες του σύγχρονου κόσμου. 35 άτομα που επέβαιναν στο Hinderburg πέθαναν (είτε κάηκαν μέσα στο σκάφος ή έπεσαν από μεγάλο ύψος για να γλιτώσουν από τη φωτιά και συνετρίβησαν στη γη) καθώς και ένα μέλος του πληρώματος εδάφους.
  Σαμποτάζ από εσωτερικούς εχθρούς των Ναζί, με σκοπό να πλήξουν το κύρος ενός οργανισμού που φαινόταν να διογκώνεται ανησυχητικά για ολόκληρο τον κόσμο, μια βόμβα από αλλοεθνείς πολιτικούς αντίπαλους της Γερμανίας, ένας κεραυνός που έπεσε πάνω στο εύφλεκτο υλικό του πανιού του σκάφους ή απλά μια καλοστημένη ασφαλιστική απάτη;
  Σύγχρονοι επιστήμονες της NASA εξετάζοντας αυθεντικά τμήματα από το ύφασμα του σκάφους που διασώθηκε, κατέληξαν ότι το υλικό από το οποίο ήταν κατασκευασμένο το «δέρμα» του σκάφους ήταν τόσο εύφλεκτο, ώστε αποδεικνύεται ότι οι αλάθητοι μηχανικοί είχαν κατασκευάσει μια κινητή βόμβα που αργά ή γρήγορα θα έσκαγε στα χέρια της παγκόσμιας κοινωνίας...
  Το σίγουρο είναι ότι μέσα σε 34 δευτερόλεπτα -τόσος χρόνος απαιτήθηκε μέχρι να εξαπλωθεί σε ολόκληρο το σκάφος η μικρή φλόγα σε σχήμα μανιταριού που εμφανίστηκε στις 19:25 σε ένα ουραίο πτερύγιο- έγιναν παρανάλωμα του πυρός, άνθρωποι, όνειρα και ματαιόδοξες φιλοδοξίες.
  Γνώριζε άραγε ο κυβερνήτης Max Pruss όταν έδινε την εντολή «Schiff hoch» (up ship, δηλαδή «σκάφος ψηλά») στο πλήρωμα, για να απελευθερώσει τους γάντζους που κρατούσαν το σκάφος δεμένο στη γη, ότι ξεκινούσε το ταξίδι προς το θλιβερό πεπρωμένο του;
  «Όταν βρίσκεσαι σε αυτό το σκάφος, αισθάνεσαι ότι μεταφέρεσαι στα χέρια αγγέλων», είχε γράψει ο δημοσιογράφος Louis Lochner περιγράφοντας το ταξίδι με το Hidenburg. Ίσως να ήταν έτσι, αλλά αποδεικνύεται ότι ο προορισμός αυτού του ταξιδιού, έστω και στα χέρια των αγγέλων, δεν ήταν απλά η Ναυτική Βάση Lakehurst στο New Jersey...

- Οι μπάσταρδοι! είπε ο μεγαλόσχημος αξιωματούχος κοιτάζοντας την οθόνη της τηλεόρασης με έκπληκτο ύφος. Το βάρος των παράσημων πάνω στη στολή του, του φάνηκε για πρώτη φορά δυσβάσταχτο. Έβγαλε το πάνω μέρος της στολής, ανασήκωσε τα μανίκια από το πουκάμισο και, σα να μιλάει μπροστά σε κάμερα τηλεόρασης, είπε με τραγικό ύφος:

- Μας περιμένει πολύ δουλειά... αυτοί που το έκαναν, πρέπει να πληρώσουν ακριβά!

Κάθισε στην πολυθρόνα του ευχαριστημένος με την υπόσχεση που είχε δώσει στο λαό της πατρίδας του αλλά κυρίως στον εαυτό του: θα κυνηγούσε τους εγκληματίες, ακόμα κι αν έπρεπε να κάνει τον κόσμο άνω-κάτω... ούτως ή άλλως δε θα ήταν η πρώτη φορά! Δεν το χωρούσε το μυαλό του, πώς είχαν μπορέσει τα κτήνη να κάνουν κάτι τόσο σκληρό, μπροστά στα μάτια ολόκληρου του κόσμου; Μια δευτερογενής σκέψη πέρασε από το μυαλό του: και πώς μπόρεσαν να μας ταπεινώσουν τόσο πολύ! Εγκατέλειψε γρήγορα αυτή την σκέψη, τον ενοχλούσε ιδιαίτερα όταν συνειδητοποιούσε ότι όλα τα μέτρα ασφαλείας που είχαν υψώσει γύρω από και μέσα στην πόλη, κάνοντας το κάστρο τους απόρθητο -έτσι έλεγε!- είχαν γκρεμιστεί με θόρυβο σα χάρτινος πύργος.

Κοίταξε τους περιτρεχάμενούς του που τον κοιτούσαν με αγωνία, περιμένοντας τις επόμενες λέξεις του:

- Αφήστε με για λίγο μόνο, να μη με ενοχλήσει κανείς και για τίποτα! Δε θα πάρω καμία κλήση, μόνο με τον Πρόεδρο θα μιλήσω σε λίγο, περιμένω τηλεφώνημά του. Πρέπει να βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση, φανταστείτε ότι αναγκάζεται να διακόψει τις διακοπές του γι αυτά τα κτήνη!

Όταν έμεινε μόνος στο γραφείο, βούλιαξε στην πολυθρόνα του και έκρυψε το πρόσωπό του μέσα στις παλάμες του. Το έκανε από μικρός αυτό όταν του συνέβαινε κάτι δυσάρεστο: έκλεινε τα μάτια του με την ελπίδα όταν τα ξανανοίξει, το δυσάρεστο γεγονός θα έχει εξαφανιστεί.

Αυτό που συνέβη ήταν τρομερό, θα είχε πολύ δυσμενείς επιπτώσεις στην καριέρα του. Αλλά πάλι πώς θα μπορούσε να προβλέψει μια τέτοια εξέλιξη που υπερέβαινε τα όρια ακόμα και της επιστημονικής φαντασίας;

- Το ξέρατε όλοι, αλλά κανείς δε μας είπε τίποτα!

Άνοιξε τα μάτια του έκπληκτος: Όχι, το πρόβλημα δεν είχε εξαφανιστεί και συν τοις άλλοις, άκουγε μια ενοχλητική φωνή που του έκανε σχόλια και παράπονα. Αν είναι δυνατόν! Πώς βρέθηκε μέσα στο γραφείο του αυτός που μίλησε; Είχε ζητήσει να τον αφήσουν μόνο και, γνωρίζοντας πολύ καλά τα μέτρα ασφαλείας στην Υπηρεσία του, δεν υπήρχε πιθανότητα να έχει τρυπώσει κάποιος στο γραφείο του.

- Ποιος είσαι; Πού βρίσκεσαι; Καταλαβαίνεις τις επιπτώσεις που θα έχει για σένα αυτή η εισβολή στο γραφείο μου!

Κοίταξε προσεκτικά γύρω του: Ήταν μόνος στο γραφείο... τότε, από πού ακούστηκε αυτή η φωνή;

- Το ξέρατε όλοι, αλλά κανείς δε μας είπε τίποτα!

- Αν δεν παρουσιαστείς μπροστά μου αμέσως, θα φωνάξω τους ανθρώπους της ασφαλείας και τότε, να είσαι σίγουρος γι αυτό, θα έχεις μεγάλους μπελάδες!

- Δεν ακούς τί σου λέω... το πληγωμένο σου γόητρο δε σε αφήνει να δεις ούτε κάτω από τη μύτη σου. Όχι, όχι, μην κοιτάς κάτω από το γραφείο, δε θα με βρεις εκεί! Είμαι ακριβώς δίπλα σου, με ακούς, αλλά δε με βλέπεις. Αλλά είμαι εδώ, σε βεβαιώνω, και ξέρω πολύ καλά τί περνάει από το μυαλό σου αυτήν την ώρα. Έχω μπει στο μυαλό σου, καταλαβαίνω κάθε σου σκέψη. Στην καρδιά σου όμως δε μπορώ να μπω, ούτε να καταλάβω τα συναισθήματά σου.

Η παραπονιάρικη φωνή του άγνωστου που του μιλούσε (από πού, άραγε;) δίνοντάς του να καταλάβει ότι γνώριζε πολλά πράγματα γι αυτόν, τον έκανε να αφήσει το κουμπί του συναγερμού που κρατούσε στο χέρι του. Ίσως το δραματικό περιστατικό που αυτή την ώρα προβαλλόταν σε όλες τις τηλεοράσεις του κόσμου, είχε μειώσει τις αντιστάσεις του και τον έκανε να αποκλίνει από τον συνήθη τρόπο αντιμετώπισης των κρίσεων.

- Κάτι μου είπες πριν και δεν κατάλαβα τί εννοούσες. Ότι το ξέραμε, αλλά δεν σας είπαμε τίποτα, κάτι τέτοιο. Τί σημαίνει αυτό; Καταρχήν, ποιος είσαι;

- Το ποιος είμαι, δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία. Το πού βρέθηκα κάποια δεδομένη στιγμή, ωστόσο, αυτό ναι, έχει σημασία. Βρέθηκα λοιπόν σε ένα από τα μεγάλα, θεαματικά συμβάντα (είδες, αποφεύγω τη λέξη «ατυχήματα») που έχουν γραφτεί με ανεξίτηλη μπογιά -το αίμα δεν σβήνει εύκολα, βλέπεις!- στην ιστορία.

- Σαν παρατηρητής;

- Σαν θύμα! Συμπεριλαμβάνομαι σε αυτό που λέτε «απώλειες του συμβάντος». Έγινα κι εγώ ένας αριθμός, μια απλή στατιστική που γεμίζει θλίψη όσους την συναντούν μπροστά τους. Και τώρα πλέον που τα βλέπω όλα από άλλη γωνία, τώρα που είμαι σε θέση να γνωρίζω πολύ περισσότερα -όχι όλα, βέβαια!- σκέφτομαι πόσο θα μπορούσα να βοηθήσω κάποιον σαν κι εσένα με την εμπειρία που έχω.

- Σε ποια εμπειρία αναφέρεσαι;

- Η εμπειρία είναι μία, η ίδια πάντα, αλλάζει μόνο το σκηνικό του συμβάντος και ο τρόπος που την βιώνει ο καθένας. Αλλά, ανάλογα με τον συνομιλητή σου, μπορείς να προσαρμόσεις τον τρόπο που την περιγράφεις και να εστιάσεις την προσοχή σου σε αυτά που προηγήθηκαν ή στο ουσιαστικό κομμάτι, αυτά που ακολούθησαν μέχρι τη λύτρωση. Σε βλέπω να κοιτάζεις απορημένος... άκουσε λοιπόν πώς θα μπορούσε να περιγραφεί η εμπειρία μου: ουρλιαχτά απόγνωσης, άνθρωποι να τρέχουν πανικόβλητοι μέσα στους διαδρόμους του σκάφους, να καίγονται, να πηδούν στη γη για να γλιτώσουν από τη φωτιά και να συντρίβονται στο σκληρό έδαφος. Και μετά, μυρωδιά καμένης σάρκας και συγγενείς να παρακολουθούν βουβοί με μάτια τραβηγμένα από το κλάμα. Και ένα μεγάλο «γιατί;» που γίνεται ακόμα μεγαλύτερο όταν συνειδητοποιείς ότι αυτό που συνέβη, το ήξεραν, ήταν θέμα χρόνου να γίνει. Κι όμως, κανείς δεν είπε τίποτα, απλά κάθισαν σε μια άκρη και περίμεναν να συμβεί.

- Αυτό το περιστατικό στο οποίο αναφέρεσαι, πότε συνέβη;

- Έχει άραγε σημασία αν σου πω ότι συνέβη στις 6 Μαΐου του 1937; Καμία, φίλε μου, απολύτως καμία. Αν ανατρέξεις στην ιστορία -τώρα βρίσκεστε γύρω στο 2000, έτσι δεν είναι;- θα βρεις χιλιάδες τέτοια περιστατικά. Άλλα έμειναν χαραγμένα στη μνήμη του κόσμου -όχι κατ΄ ανάγκη τα σοβαρότερα- κι άλλα όχι. Ξέρεις πόσα άλλα πολύ φρικτότερα πράγματα από το περιστατικό του Hinderburg, έχουν συμβεί; Κανείς δεν τα ξέρει, κανείς δε θα τα μάθει ποτέ...

- Ναι, αλλά είπες ότι το ξέραμε και δε σου είπαμε τίποτα...

- Εννοούσα ότι όλα αυτά τα περιστατικά που χαρακτηρίζουν τις εποχές και που μένουν χαραγμένα στη μνήμη μέσα από διηγήσεις, άρθρα, φωτογραφίες ή κινούμενη εικόνα, ακολουθούν μια προδιαγραμμένη αλληλουχία, χαραγμένη από δυνάμεις που υπερβαίνουν τα μικρά ανθρώπινα μεγέθη, ένα είδος πεπρωμένου, που δε μπορεί να αποφύγει ο κόσμος. Κάποιοι άνθρωποι ίσως να μπορούν να αλλάξουν το δικό τους πεπρωμένο, αλλά ο κόσμος όχι. Όχι μόνο εσύ, όλοι τα ξέραμε, όλοι τα ξέρετε, αλλά υπακούουμε τυφλά στα κελεύσματα του πεπρωμένου, ίσως γιατί αναγνωρίζουμε την αναγκαιότητά του στη ροή του χρόνου. Και μόλις συμβούν, τί υποκρισία, νοιώθουμε έκπληξη, φωνασκούμε, κλαίμε, ωρυόμαστε... αλλά κατά βάθος όλοι ξέρουμε.

- Δεν καταλαβαίνω απόλυτα αυτό στο οποίο αναφέρεσαι, αλλά να ξέρεις ότι, εμείς τουλάχιστον -για τους άλλους δεν γνωρίζω- αναζητάμε την αλήθεια και την βρίσκουμε όσο βαθιά κι αν πρέπει να φτάσουμε.

- Τί θλιβερός τρόπος να προσφέρετε εφήμερη ικανοποίηση στο «εγώ» σας και να γλυκάνετε τις τύψεις σας! Αναλύετε το κάθε τι. Τα ίδια και τα ίδια... νέα στοιχεία, λέτε, που ρίχνουν φως στο μεγάλο μυστήριο. Ανοησίες. Κάποιοι φαντασιόπληκτοι που δεν έχουν την παραμικρή ιδέα από τα αληθινά γεγονότα και κάποιοι άλλοι άνθρωποι που παρασύρονται από τη συναισθηματική τους εμπλοκή με αυτά και δε μπορούν να δουν καθαρά. Α, και βέβαια, κάποιοι επιστήμονες που ερμηνεύουν πολύ σωστά κάποια στοιχεία και αυτά που λένε θα μπορούσαν να είναι αλήθεια... αν βέβαια ίσχυαν τα στοιχεία στα οποία βασίστηκαν. Και απ΄ όλα αυτά, κλείνετε τα μάτια στο πιο σημαντικό πράγμα, ότι δηλαδή αυτά τα γεγονότα θα συνέβαιναν ούτως ή άλλως. Στην δική μας περίπτωση, αν δεν ήταν κακός ο καιρός εκείνη τη μέρα που οδήγησε σε μοιραία καθυστέρηση, αν δεν ήταν ιδιαίτερα εύφλεκτα τα υλικά του αερόπλοιου και οι εγκέφαλοι της χώρας είχαν αγνοήσει το γεγονός επειδή μαζί με το Zeppelin σήκωναν στον ουρανό την ματαιοδοξία τους, αν μικροπολιτικές σε μεγάλα πολιτικά θέματα δε μας στερούσαν από την χρήση ενός υλικού που δε θα μας έκανε πυροτέχνημα στον ουρανό... αν, αν, τόσα «αν», αλλά να ξέρεις, ακόμα κι αν όλα αυτά δεν είχαν συμβεί, θα συνέβαιναν άλλα. Κανείς δε μπορεί να σταματήσει τη ροή του σύμπαντος, κανείς δε μπορεί να δει λίγο πιο μακριά από τον μικρόκοσμό του.

- Δηλαδή όλα είναι μάταια; Δε μπορεί να κάνει κάτι κάποιος -και ειδικά κάποιος σαν εμένα που κρατάει στα χέρια του τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων ενός έθνους (η φιλαρέσκεια του μεγαλόσχημου αξιωματούχου είχε τσαλακωθεί αλλά δειλά-δειλά εμφανιζόταν όταν της δινόταν η ευκαιρία)- ώστε να ξεφύγει από αυτό που περιγράφεις σαν «ροή του σύμπαντος»;

- Δεν είναι όλα μάταια, αρκεί βέβαια να καταλαβαίνεις μέχρι πού μπορείς να φτάσεις. Αν κλείσεις τα μάτια, καθαρίσεις το μυαλό και την ψυχή σου και περιμένεις υπομονετικά, θα μπορέσεις να αφουγκραστείς την ροή του σύμπαντος. Θα νοιώσεις από πού έρχεται και προς τα πού κατευθύνεται. Δεν έχει νόημα να αναζητήσεις την προέλευσή της, ούτε να προσπαθήσεις να εξηγήσεις με επιστημονικά δεδομένα την πορεία της. Και τότε, αναγνωρίζοντας πόσο ασήμαντος είσαι στην αλυσίδα του σύμπαντος αλλά συγχρόνως και πόσο αναντικατάστατος, θα ακολουθήσεις αυτή την ροή χωρίς να δυσανασχετείς. Και μαζί με εσένα, θα την ακολουθήσουν και όλοι αυτοί που σε κοιτάζουν στα μάτια και περιμένουν με αγωνία μία σου λέξη για να πραγματοποιήσουν τα λόγια σου. Δεν είναι εύκολο, αλλά μπορείς να τα καταφέρεις, θα δεις. Και τότε, κανείς δε θα έχει το δικαίωμα να σε κατηγορήσει ότι «το ήξερες, αλλά δεν του είπες τίποτα».

Οι παρατρεχάμενοι στέκονταν έξω από την πόρτα με έκδηλη αγωνία. Τόση ώρα τον άκουγαν να μιλάει και θεώρησαν ότι μιλούσε με τον Πρόεδρο. Όταν όμως έμαθαν ότι ο Πρόεδρος προσπαθούσε να επικοινωνήσει με τον Αρχηγό από το νησί όπου έκανε τις διακοπές του, αλλά ο Αρχηγός δεν απαντούσε στο τηλέφωνο (!) ένιωσαν τον κόσμο τα τρέμει κάτω από τα πόδια τους. Κοίταζαν ο ένας τον άλλον χωρίς να ξέρουν τί να κάνουν. Μέσα σε αυτό το κλίμα της ταραχής μάλιστα, ένας τους ορκιζόταν ότι άκουσε μια φωνή ακόμα στο γραφείο του Αρχηγού, αλλά απέκλεισαν αυτό το ενδεχόμενο ως αδύνατο, κανείς δεν είχε μπει στο γραφείο του.

- Χτύπησέ του, πρέπει να τον ενημερώσουμε. Παίρνει ο Πρόεδρος κι αυτός δεν απαντάει στο τηλέφωνο. Θα βρούμε όλοι τον μπελά μας.... Μα με ποιόν μιλάει τόση ώρα;

- Είδες το ύφος όταν μας είπε να μην τον ενοχλήσουμε; Εγώ πάντως, δεν τολμάω να τον διακόψω.

- Δεν καταλαβαίνεις, μιλάμε για τον Πρόεδρο!

- Ναι, αλλά μήπως θυμάσαι τί λέει ο Αρχηγός για τον Πρόεδρο;

Την ώρα που οι παρατρεχάμενοι διαβουλεύονταν για το αν θα έπρεπε να διακόψουν τη συζήτηση του Αρχηγού (αλήθεια, με ποιόν μιλούσε;) και να τον ενημερώσουν ότι τον ζητούσε εδώ και δέκα λεπτά ο Πρόεδρος και δε μπορούσε να τον βρει, άνοιξε η πόρτα του γραφείου.

Ο Αρχηγός έδειχνε πολύ παράξενος. Δεν είχε αυτό το αποφασιστικό ύφος που φορούσε λίγη ώρα πριν, όταν τους ζήτησε να τον αφήσουν μόνο του. Ένα χαμόγελο είχε σχηματιστεί στο πρόσωπό του, ο καθένας θα μπορούσε να το καταλάβει με διαφορετικό τρόπο: μελαγχολία, αυτοσαρκασμός, λύτρωση! Τους έκανε ένα καθησυχαστικό νεύμα, δείχνοντάς τους ότι είναι καλά και ξέρει τί τον θέλουν. Χωρίς να πειράξει τίποτα από τα έγγραφα του γραφείου, χωρίς καν να φορέσει το σακκάκι του, πλησίασε προς την πόρτα:

- Θα λείψω για λίγο. Για πόσο, δεν ξέρω, όσο θα χρειαστεί. Πείτε στον Πρόεδρο να μη μα αναζητήσει, θα επικοινωνήσω εγώ μαζί του όταν...

Οι τελευταίες λέξεις του χάθηκαν μέσα στην οχλαγωγία από τις φωνές των παρατρεχάμενων που δε μπορούσαν να κρύψουν την έκπληξή τους για τη στάση του Αρχηγού. Πριν προλάβουν να συνειδητοποιήσουν τι είχε συμβεί, ο Αρχηγός είχε ήδη φύγει από το γραφείο.

- Άκουσε κανείς τι είπε;

- Δεν είμαι σίγουρος, κάτι σαν «όταν ακούσω τη ροή», κάτι τέτοιο...